الف- سابقه قالی بافی
سابقه قالی بافی این منطقه در هزاره اوّل پیش از میلاد پایتخت دولت ماد در ایران باستان بوده. در گذشته همدان را اکباتان یا هگمتانه میخواندند. همدان در طول تاریخ خود پذیرای اقوام و نژادهای مختلف بوده- اقوامی همچون لر، کرد و ترک در این استان زندگی نموده و بیشتر به فرشبافی مشغول بودند.
اغلب فرشهای روستایی همدان شهرت جهانی دارند. جالب اینکه هر روستا از لحاظ کیفیت بافت و طرح و نقش از روستای دیگر متمایز است.
وجود مواد اولیه به خصوص پشم و موقعیت جغرافیایی و زمستانهای نسبتاً سرد و طولانی، باعث رونق قالیبافی در این منطقه شده است. روستاها و مناطق بافت قالی در استان همدان که قالیهای بافته شده به نام همان نواحی مشهور است عبارتند از: حسین آباد، کبوتر آهنگ، برچلو، آنجلاس، جوزان، تایمه، میشن، حسن آباد، رزن، مهربان و طاهر لو که بهترین کیفیت مربوط به بخش طاهر لو است.
قالیهای تولیدی بخش روستایی 20 تا 35 رج یک پوده و دو پوده با گره متقارن و نامتقارن، نقشهها عمدتاً شکسته از رنگ لاکی روناسی، کرم و سرمهای استفاده میکنند.
قالیبافی در شهر همدان حدود 100 سال است که با سبک شهری و با ویژگیهای نسبی منطقه شروع شده و شیوه بافت آن لول بافت و دو پوده است. البته به علّت مهاجرتهای صورت گرفته بافت شهری در روستاهای اطراف همدان حاکم شده است. طرحهای معروف همدان شامل افشان خوشهای، مستوفی، پرطاووسی، خاتم شیرازی، بختیاری، ماهی، بازوبندی، و … رنگرزی در همدان از دیرباز به صورت گیاهی بوده و در حال حاضر از رنگهای طبیعی استفاده میشود. در همدان همانند مشهد و کرمان از رنگ قرمزدانه استفاده میشود. گره قالیبافی در همدان متقارن با دست است و بافندگان شیرازه را در حین بافت میبافند. رجشمار فرشهای شهری در همدان از 30 تا 50 و بعضاً تا 60 رج بافته میشود. فرشهای همدان دارای شهرت و اعتبار خاصی بوده و قالیهای استان اعم از شهری و روستایی یکی از بهترین محمولههای صادراتی کشور است .
ب- ویژگیهای ظاهری قالی شهری همدان
1-رنگ متنوع است.
2-معمولاً در طرح و نقش قالی همدان از گلهای افشان خوشهای استفاده میشود، که در مناطق دیگر به استثنای جوشقان کمتر دیده شده است .
3-از رنگهای غالب لاکی روناسی روشن، قرمزدانه، کرم و سرمهای میتوان نام برد.
4-از طرحهای غالب، لچک ترنج، افشان خوشهای، پر طاووسی، دسته گلی و مستوفی است.
5-اندازههای رایج در قالیهای استان همدان کناره، خرک، پشتی، دو زرع، 6 متری و گاهاً 9 متری و 12 متری دیده میشود. در بهار همدان اندازههای 24 متر و 36 متری بافته میشود که به دلیل صنعتی شدن از تولید آنها خبری نیست.
6-سطح پرز فرشهای همدان حالت مخمل گونه دارد، چون در حین بافت با شانههای مخصوص میزان بافته شده را شانه کشی میکنند.
7-سبک بافت ترکی با این تفاوت که شیرازه در حین بافت زده میشود.
8-چلهها نخی و پرز پشمی است.
